Życiorys:

Stanisław Moniuszko
(1819 – 1872)

Biografia

Stanisław Moniuszko herbu Krzywda, urodził się 5 maja 1819r. w majątku Ubiel koło Mińska. Już od najmłodszych lat rodzice, a szczególnie matka, widząc jego talent muzyczny, kształcili gow tym kierunku. W 1836 roku, podczas pobytu w Wilnie, poznał swoją przyszłą żonę – Aleksandrę Mullerównę, z którą się ożenił po studiach w 1840 roku i zamieszkał z nią w Wilnie. Małżeństwo to zaowocowało dziesięciorgiem dzieci.
Moniuszko często podróżował i utrzymywał dobre kontakty z kompozytorami, zarówno zachodnioeuropejskimi jak i rosyjskimi. W sierpniu 1858 roku na stałe osiadł w Warszawie. Objął tu stanowisko kapelmistrza opery, a potem również nauczyciela harmonii, w powstającym właśnie Instytucie muzycznym. Gdy wybuchło powstanie styczniowe, destabilizacja sytuacji państwa negatywnie odbiła się na rozwoju kultury. Zawieszono wystawianie „Strasznego Dworu” ze względów cenzuralnych – zarzucano, że utwór ma wymowę niepodległościową. Moniuszko popadł
w tarapaty finansowe, znacznie się wówczas zadłużył. Natomiast jego sława rosła w innych krajach słowiańskich.  
Moniuszko uznawany jest za głównego twórcę pieśni polskiej, nazywany był też słowiańskim kompozytorem. Zmarł nagle, 4 czerwca 1872 roku w Warszawie, na atak serca. Pogrzeb artysty stał się manifestacją narodową. Ciało spoczęło na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.

Kariera

 Po krótkim okresie nauki domowej pod kierunkiem matki Elżbiety, kształcił się w grze na fortepianie od 1827 roku u Augusta Frezera w Warszawie, zaś od 1830 roku – u Dominika Stefanowicza w Mińsku. W 1837 roku wyjechał na studia do Berlina, gdzie uczył się prywatnie harmonii, kontrapunktu, instrumentacji i dyrygentury pod kierunkiem Carla Friedricha Rungenhagena. Odbywał także praktykę, prowadząc chóry i akompaniując śpiewakom, poznawał wielki repertuar operowy, oratoryjny i symfoniczny oraz proces przygotowywania dzieł do wystawienia i technikę dyrygowania, biorąc udział w próbach, prowadzonych przez Rungenhagena oraz goszczącego wówczas w Berlinie, Gaspara Spontiniego. Po studiach zamieszkał w Wilnie i objął stanowisko organisty w Kościele św. Jana. Jego działalność przyczyniła się wybitnie do ożywienia muzycznego środowiska wileńskiego:

• Zorganizował amatorski zespół chóralny, z którym podczas kilku miesięcy jego istnienia wykonał z towarzyszeniem doraźnie zorganizowanej orkiestry m.in. „Requiem” Mozarta oraz fragmenty oratoriów „Stworzenie świata” Haydna i „Św. Paweł” Mendelssohna – Bartholdy’ego.
• W 1848 roku w Wilnie przygotował i osobiście poprowadził prawykonanie na estradzie pierwszej, dwuaktowej wersji opery „Halka”.
• W 1854 roku przy współudziale Achillesa Bonoldiego założył Towarzystwo im. Św. Cecylii, którego członkowie – amatorzy dawali pod jego batutą dwa razy do roku publiczne koncerty.

1 sierpnia 1858 roku został powołany na stanowisko pierwszego dyrygenta Opery Polskiej w Teatrze Wielkim w Warszawie. Pierwszym dziełem, jakie jeszcze w 1858 roku wystawił,  była jego własna jednoaktowa opera „Flis”. Podczas piętnastu niemal lat pracy na tym stanowisku, przygotował i wystawił kolejno wszystkie swoje następne opery. Prowadził ponadto sporadycznie chóry w kościołach warszawskich, m.in. w kościele ewangelickim wystawił oratorium „Eliasz” Felisa Mendelssohna. Występował także corocznie jako dyrygent na koncertach kompozytorskich.

W 1862 roku wyjechał do Paryża, licząc na wystawienie którejś ze swoich oper, co jednak nie doszło do skutku. Okres Powstania Styczniowego zahamował prace kompozytora, ciężkie warunki polityczne nie sprzyjały twórczości. W 1865 roku wystawienie opery „Straszny Dwór” wywołało jednak entuzjazm. Nowa opera odniosła sukces podobny do sukcesu „Halki”.

Twórczość Stanisława Moniuszki

Opery

• Halka (premiera wersji 2-aktowej 1848, wersji 4-aktowej 1858)
• Flis (premiera 1858)
• Rokiczana (nieukończona, pisana w latach 1858 – 1859)
• Hrabina ( premiera 1859)
• Verbum nobile (premiera 1861)
• Straszny Dwór (premiera 1865)
• Paria (premiera 1868)

Balety

• Monte Christo (1866)
• Na kwaterunku (1868)
• Figle szatana (1870)

Operetki

• Loteria (ok. 1840)
• Żółta szlafmyca (1841)
• Jawnuta (1850)
• Nocleg w Apeninach (1839)

Kantaty

• Cztery Litanie Ostrobramskie (1843 – 1855)
• Milda (tekst – fragm. „Witoloraudy” Józefa Ignacego Kraszewskiego, 1848)
• Nijoła ( tekst jw., po 1848)
• Widma ( tekst – „ Dziady część II” Adama Mickiewicza, ok. 1852)
• Sonety krymskie (tekst – wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza, 1867)

Msze

Uwertury koncertowe

• Bajka
• Kain
• Uwertura wojenna

Pieśni

Moniuszko jest najwybitniejszym polskim twórcą operowym. Najsłynniejszą z nich jest „Halka”, napisana w 1847 roku w dwóch aktach dla amatorskiej sceny wileńskiej, potem rozszerzona o dwa kolejne. Premiera odbyła się 1 stycznia 1858 roku w warszawskiej operze pod dyrekcją B. Metany, do libretta Włodzimierza Wolskiego. W następnych latach grana z upodobaniem w Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Petersburgu, Moskwie, Kijowie, Odessie, Wiedniu, Lublanie i Pradze. Kolejną, ważną w twórczości Moniuszki operą jest „Straszny Dwór”. Libretto do opery napisał Jan Chęciński. Posiadając cechy romantyczne i komediowe zarazem, dzieło cechuje silne zabarwienie patriotyczne. Z powyższych powodów było jednocześnie popularne wśród polskiej publiczności i zakazane przez rosyjskie władze okupacyjne; opera powstała w okresie zaborów. Premiera polska przerodziła się w wielką manifestację patriotyczną. Prapremiera miała miejsce w Warszawie, 28 września 1865 roku. Dzieło jest uważane za najlepszą operę Moniuszki i zarazem najlepszy tego typu utwór polski XIX wieku.